ΚΑΛΥΜΝΟΣ

Η Κάλυμνος ανήκει στα Δωδεκάνησα και βρίσκεται ανάμεσα στα νησιά της Κω και της Λέρου. Πρόκειται για ένα νησί με πληθυσμό περίπου 18.000 κατοίκων σύμφωνα με τα αποτελέσματα της απογραφής του 2011, οι περισσότεροι εκ των οποίων διαμένουν στην πρωτεύουσα και κύριο λιμάνι του νησιού, την Πόθια. Περιβάλλεται από ένα μεγάλο αριθμό μικρών νησίδων μερικά από τα οποία είναι τα ακατοίκητα Γλαρονήσια, ο Καλαβρός, η κατοικήσιμη Τέλενδος, οι νησίδες Νερά, ο Άγιος Νικόλαος και ο Άγιος Ανδρέας, η Πλάτη, η Ψέριμος, και η Καλόλιμνος. Το έδαφος της νήσου είναι σχετικά πετρώδες ορεινό με μικρές πεδιάδες συνολικής έκτασης 109 τ.χλμ. Τα βουνά της Καλύμνου είναι άδενδρα με κυριότερες κορυφές τον Προφήτη Ηλία, ακριβώς στο κέντρο της νήσου (760 μ.), την Κυρά Ψηλή ή Κηραψηλή (700 μ.) στα ΝΑ. και τη "Γαλατιανή" στο ΒΔ. άκρο. Οι ακτές της Καλύμνου είναι σχετικά απόκρημνες σχηματίζοντας πολλά ακρωτήρια, όρμους και λιμένες.
Ο δήμος Καλυμνίων περιλαμβάνει το νησί της Καλύμνου, τα κοντινά νησιά Ψέριμος και Τέλενδος καθώς και τις γύρω νησίδες. Η Κάλυμνος είναι η πρωτεύουσα της επαρχίας Καλύμνου, στην οποία υπάγονται τα νησιά Λέρος, Πάτμος, Αστυπάλαια, Αγαθονήσι, Λειψοί, Αρκοί, Ψέριμος και Τέλενδος.
Η Κάλυμνος κατοικείται από τους χρόνους της νεολιθικής εποχής. Αρχαιότεροι κάτοικοι του νησιού ήταν οι Κάρες. Το αποδεικνύουν τα ερείπια με Καρικά χαρακτηριστικά στην αρχαία μητρόπολη του Κάστελλα, κοντά στα σημερινά Στημένια. Αργότερα το κατοίκησαν οι Φοίνικες, πράγμα που μαρτυρούν τα ερείπια που υπάρχουν στον Εμπορειό. Στην περίοδο 1150 π.Χ. - 800 π.Χ.. Η Κάλυμνος εποικίστηκε από τους Δωριείς. Σημαντική απόδειξη είναι η σημερινή ονομασία ΔΑΜΟΣ και τα αξιόλογα ερείπια του Ιερού από το ναό του θεού Απόλλωνα. Επιγραφές που σώζονται σήμερα μαρτυρούν ότι οι Δωριείς κυριάρχησαν στο νησί με αρχηγό το Θεσσαλό, γιο του Ηρακλή και της Χαλκιόπης.
Ο Όμηρος την ονομάζει Καλύδνες και αναφέρει ότι συμμετείχε στον Τρωικό πόλεμο στέλνοντας μαζί με άλλα νησιά 30 πλοία με αρχηγούς τον Φείδιππο και τον Άντιφο. Μετά τον Τρωικό πόλεμο (σύμφωνα με τον Διόδωρο), τέσσερα από τα πλοία του Αγαμέμνονα στο γυρισμό τους ναυάγησαν έξω από το νησί. Τα πληρώματά τους εγκαταστάθηκαν τότε μόνιμα στο νησί και έχτισαν ένα οικισμό πάνω στο οροπέδιο του νησιού, που, σε ανάμνηση της μακρινής τους πατρίδας, ονομάστηκε Άργος. Για πολύ καιρό υπήρξε η πρωτεύουσα του νησιού.
Στο τέλος της Αρχαϊκής εποχής και στις αρχές των Κλασικών χρόνων η Κάλυμνος είναι μια πολιτεία αυτόνομη. Το πολίτευμά της είναι δημοκρατικό, αφού οι αποφάσεις παίρνονται από την Εκκλησία του λαού -που λέγεται αλλιώς Δάμος - και από τη Βουλή. Όμως η αυτονομία της δεν κράτησε πολύ, γιατί την κατέλαβαν οι Πέρσες. Απελευθερώνεται το 477 π.Χ., γίνεται μέλος της Αθηναϊκής Συμμαχίας, μαζί με τη Λέσβο, τη Χίο, τη Σάμο, την Κω και τη Ρόδο και πληρώνει φόρο στο ταμείο της συμμαχίας που βρίσκεται στη Δήλο.
Κατά τους Βυζαντινούς χρόνους ανήκε στο θέμα της Σάμου. Το 10ο αι. την κατέστρεψαν οι Τούρκοι και τον 14ο αιώνα την κατέλαβαν οι Ενετοί Ιππότες του Αγίου Ιωάννη. Οι Ιωαννίτες ιππότες ανακατασκεύασαν τα τείχη του κάστρου, που υπήρχε στο νησί από τον 10ο αιώνα, το διεύρυναν και έκτοτε αποτέλεσε το οικιστικό κέντρο του νησιού έως τις αρχές του 18ου αιώνα. Το 1522 υποτάχθηκε στους Τούρκους, οι οποίοι αργότερα της παραχώρησαν προνόμια. Το 1912 την κατέλαβαν οι Ιταλοί, οι οποίοι, ύστερα από 35 περίπου χρόνια, την παραχώρησαν στην Ελλάδα, μαζί με τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα. Η επίσημη ενσωμάτωση με την Ελλάδα έγινε στις 7 Μαρτίου του 1948.

Μερικές από τις περιοχές τη Καλύμνου είναι:

 Κάλυμνος ή Πόθια:
Η Πόθια, το λιμάνι του νησιού και η πρωτεύουσα της Καλύμνου, χτισμένη στις αρχές του 1850 όταν πλέον είχαν σταματήσει οι πειρατικές επιδρομές και οι κάτοικοι επέστρεφαν στις παραθαλάσσιες περιοχές από την Χώρα που ήταν και η πρώτη πρωτεύουσα της Καλύμνου. Εξαιρετικά γραφική, χτισμένη αμφιθεατρικά, πυκνοδομημένη, με τα σπίτια χτισμένα το ένα δίπλα στο άλλο και όλα στραμμένα προς τη θάλασσα, διατηρώντας τον τοπικό νησιώτικο της χαρακτήρα.
Στην δυτική πλευρά του λιμανιού δεσπόζει το μοναστήρι του Αγίου Σάββα όπου η θέα του είναι μαγευτική. Ο περισσότερος πληθυσμός της Καλύμνου κατοικεί στην περιοχή της Πόθιας. Εδώ επίσης τοποθετούνται όλες οι δημόσιες υπηρεσίες, τράπεζες, ταχυδρομεία, λιμεναρχείο, η αστυνομία κ.α.
Στην παραλιακή ζώνη του λιμανιού, υπάρχουν ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια, εστιατόρια, ταβέρνες, ζαχαροπλαστεία, καφετέριες
Χωριό ή Χώρα:
Το Χωριό ή Χώρα υπήρξε για πολλούς αιώνες η πρωτεύουσα του νησιού. Βρίσκεται χτισμένη στη μέση κοιλάδας, μακριά από τη θάλασσα λόγω των πειρατών. Στην ευρύτερη περιοχή του οικισμού βρίσκονται μερικά από τα σημαντικότερα αξιοθέατα της Καλύμνου. Πάνω στο λόφο στη δεξιά πλευρά του χωριού, βρίσκεται το Πέρα Κάστρο ή κάστρο της Χρυσοχεριάς που κτίστηκε τα χρόνια του Βυζαντίου και κατοικούνταν μέχρι και τον 18ο αιώνα. Άλλα αξιοθέατα της περιοχής είναι η εκκλησία της Παναγίας της Κεχαριτωμένης και τα λείψανα του αρχαίου ναού του Δήλιου Απόλλωνα που χρονολογείται από τα Ελληνιστικά χρόνια. Πολλά αρχιτεκτονικά μέλη του ναού χρησιμοποιήθηκαν ως οικοδομικά υλικά για την κατασκευή της εκκλησίας του Χριστού της Ιερουσαλήμ.
Πάνορμος:
Ο γραφικός οικισμός του Πανόρμου είναι κτισμένος σε μια καταπράσινη τοποθεσία και περιβάλλεται από βοτσαλωτές ακρογιαλιές. Η περιοχή κατοικείται από τα αρχαία χρόνια. Σύμφωνα με τα ευρήματα στη θέση Τσουκαλαριά, υπήρχαν εκεί αρχαία εργαστήρια αγγειοπλαστικής. Ο Πάνορμος έχει εξελιχθεί σε τουριστικό θέρετρο και αποτελεί πόλο έλξης για τους επισκέπτες του νησιού κυρίως για τις ωραίες του παραλίες. Ο κεντρικός δρόμος, που έρχεται από την Πόθια και διακλαδώνεται στις Ελιές, οδηγεί στις παραλίες Λινάρια και Καντούνι προς τα αριστερά και στον Πλατύ Γυαλό προς τα δεξιά.
Μυρτιές:
Παραθαλάσσιος οικισμός στη δυτική ακτή της Καλύμνου, βορειοδυτικά της Πόθιας, που απλώνεται μπροστά από έναν τεράστιο βράχο. Ο οικισμός Μυρτιές άρχισε να αναπτύσσεται τουριστικά μετά τη δεκαετία του '80. Πήρε το όνομά του από τις πολλές μυρτιές που υπάρχουν στη περιοχή. Η όμορφη παραλία, μέσα στον οικισμό, έχει μήκος περίπου 700 μέτρων και είναι βοτσαλωτή. Τα νερά της είναι σχετικά ρηχά. Ακριβώς απέναντι φαίνεται η Τέλενδος και υπάρχουν πλοιάρια που καλύπτουν το δρομολόγιο πολύ συχνά στη διάρκεια της ημέρας. Στον οικισμό υπάρχουν ξενοδοχεία και ενοικιαζόμενα δωμάτια που εξασφαλίζουν στους επισκέπτες άνετη διαμονή.
Μασούρι:
Ο γραφικός αυτός οικισμός έχει εξελιχθεί στο πιο τουριστικό θέρετρο του νησιού. Γεμάτο άσπρα σπιτάκια, αγναντεύει τη δυτική ακτή του νησιού. Η παραλία του θεωρείται από τις ωραιότερες της Καλύμνου, είναι αμμουδερή και εκτενής. Στο Μασούρι λειτουργούν ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια, εστιατόρια, μπαράκια και night-clubs. Απέναντι από το Μασούρι βρίσκεται το νησάκι Τέλενδος, το οποίο κατά την αρχαιότητα ήταν ενωμένο με την Κάλυμνο. Με πεντακάθαρα νερά και πολύ καλή οργάνωση. Υπάρχουν ξαπλώστρες και ομπρέλες προς ενοικίαση, και πάνω από την πλαζ πλήθος εστιατόρια και ταβέρνες. Είναι ιδανική για παιδιά.
Εμπορειός:
Ο Εμπορειός είναι ένα ήσυχο, γραφικό χωριουδάκι στο βόρειο τμήμα της Καλύμνου, στο τέλος της ΒΔ οδικής αρτηρίας, σε απόσταση 24 χλμ. από την πρωτεύουσα. Έχει πολλά ωραία μικρά σπιτάκια, μια «νησιώτικη» εκκλησία με μπλε τρούλο, και γραφικά στενά σοκάκια. Στον Εμπορειό λειτουργούν λίγες πανσιόν, καφενεία και ταβέρνες. Οι παραλίες, στις οποίες η πρόσβαση γίνεται λίγα λεπτά με τα πόδια από το χωριό, είναι πεντακάθαρες. Με καΐκι μπορείτε να προσεγγίσετε μερικές απόκρημνες παραλίες και να δείτε μοναδικές ομορφιές. Επίσης, από τον Εμπορειό μπορείτε να ακολουθήσετε τις περιπατητικές διαδρομές και να ανεβείτε στο βουνό που ορθώνεται πίσω από το χωριό. Θα δείτε τα ερείπια των Κυκλώπειων Τειχών και τα λείψανα ενός αρχαίου Πύργου που ονομάζεται Καστρί.
Βαθύς:
Το χωριό Βαθύς φωλιάζει σε μια εύφορη κοιλάδα, η οποία βρίσκεται στη μέση μια άγονης και ορεινής περιοχής, βορειοανατολικά της Πόθιας. Διαθέτει ένα μικρό γραφικό λιμανάκι, τη Ρήνα. Χαρακτηριστικό του είναι ότι βρίσκεται σ' ένα στενό όρμο, με ψηλά κι απότομα βράχια. Στη θέση Στημένια θα δείτε τα ερείπια της προϊστορικής Ακρόπολης. Στη θέση Μετόχι υπάρχουν τα λείψανα ενός αρχαίου ναού και κοντά στο λιμάνι τα ερείπια ενός Πύργου της κλασικής εποχής. Ένα από τα σημαντικότερα μνημεία του νησιού είναι το καστρομονάστηρο της Παναγιάς της Κυρά – Ψηλής, που βρίσκεται βόρεια του Βαθύ. Σύμφωνα με την λαϊκή παράδοση το έκτισε ένας Καλύμνιος που είχε αλλαξοπιστήσει και όταν επέστρεψε στην ιδιαίτερη πατρίδα του θυμήθηκε τις ρίζες του και πίστεψε ξανά στο Θεό. Γύρω από τη Ρήνα θα βρείτε πεντακάθαρες ακτές με βότσαλα. Για τη διαμονή σας υπάρχουν ενοικιαζόμενα δωμάτια.

Αναρρίχηση

Τα τελευταία χρόνια στην Κάλυμνο αναπτύχθηκε μεγάλο ενδιαφέρον για την ενασχόληση με την αναρρίχηση. Η ποικιλομορφία των ακτών, των απόκρημνων βράχων και το ήπιο κλίμα καθιστούν το νησί αυτό ιδανικό μέρος για τους αναρριχητές. Ο βράχος της Καλύμνου μοιάζει με αυτόν της Ταϊλάνδης. Η Κάλυμνος όμως από τους περισσότερους αναρριχητές κρίνεται ως πληρέστερος προορισμός. Ο ασβεστόλιθος, η αναρρίχηση στους σταλακτίτες, τα πολλά σπήλαια συνέβαλαν στο να χαρακτηριστεί η Κάλυμνος από τα περιοδικά Vertical, Klettern, Climbing, Desnivel, ως μία από τις πιο όμορφες τοποθεσίες « του κόσμου των αναρριχητών ». Υπάρχουν περίπου 60 πεδία με διαδρομές αθλητικής αναρρίχησης κυρίως «μιας σχοινιάς», δυσκολίας από 4 έως 9, που είναι εύκολα προσβάσιμα από μονοπάτια. Οι περισσότερες διαδρομές της «μιας σχοινιάς» κυμαίνονται μεταξύ 20 και 30 μέτρων. Ωστόσο, υπάρχουν και διαδρομές της «μιάς σχοινιάς» που φτάνουν τα 50 - 60 μέτρα. Η πλειοψηφία των διαδρομών βρίσκεται στο δυτικό/ βορειοδυτικό τμήμα του νησιού. Να μην παραλείψουμε το γραφικό νησάκι της Τελένδου στο οποίοι δημιουργούνται όλο και περισσότερες διαδρομές με έμφαση στις διαδρομές «πολλών σχοινιών» διαφορετικού ύψους. Στην Κάλυμνο ανοίγονται περίπου 100-150 νέες διαδρομές κάθε χρόνο απο Έλληνες και ξένους αναρριχητές. Αυτή την στιγμή το νησί έχει πάνω από 1300 οργανωμένες διαδρομές.

Μερικοί από τους ιστορικούς χώρους και μνημεία που αξίζει κάποιος να επισκεφθεί είναι:

•Ακρόπολη Πόθιας(βόρεια της Πόθιας): Διακρίνονται μόνο τα θεμέλιά αρχαίου οχυρού της Ελληνιστικής Περιόδου χτισμένου σε βραχώδη περιοχή. Οι ορθογωνιασμένοι λίθοι του ενσωματώθηκαν σε νεότερες οικίες της Πόθιας.
•Δάμος(Δάμος = Δήμος στα Δωρικά - βόρεια του δρόμου Χώρα-Ελιές) - Πλούσιος αρχαίος οικισμός που έφτασε στο απόγειο της ακμής του τους Πρώιμους Ελληνιστικούς έως και τους Ύστερους Ρωμαϊκούς χρόνους. Ανάμεσα στα καλά διατηρημένα κτίσματα ξεχωρίζουν ερείπια μεγάλου συγκροτήματος λουτρώνα, πλακόστρωτος κλιμακωτός δρόμος, οικίες, εργαστήρια, λαξευτά πηγάδια, ίχνη ισοδομικού τείχους, λαξευτοί και θαλαμοειδείς τάφοι με πολύτιμα κτερίμσατα και άλλα ευρήματα.
•Ιερό Δηλίου Απόλλωνα(ΝΑ του Δάμου, περιοχή Πηγάδια): Ο χώρος αποτελούσε τον επισημότερο και σπουδαιότερο τόπο λατρείας της αρχαίας Καλύμνου και λειτουργούσε ως πολιτικό και θρησκευτικό κέντρο των Καλυμνιακών δήμων και φυλών. Πλούσια ευρήματα, όπως επιγραφές, βάσιες αγαλμάτων, ειδώλια, σπασμένα πήλινα αγγεία κ.ά. αποδεικνύουν τη λατρευτική χρήση του χώρου από τις αρχές της 1ης π.Χ. χιλιετίας (Γεωμετρική Περίοδος) αδιάκοπα έως την Παλαιοχριστιανική Εποχή. Το Ιερό αποκτά μνημειακά οικοδομήματα λατρευτικού και πολιτικού χαρακτήρα τον 4ο και 3ο π.Χ. αιώνα.
•Χριστός της Ιερουσαλήμ(5ος αι. μ.Χ.): Τρίκλιτη παλαιοχριστιανική βασιλική κτισμένη με αρχαίο οικοδομικό υλικό από τον Ιωνικό Ναό του Δηλίου Απόλλωνα. Σύμφωνα με την παράδοση το ναό έκτισε η Αγία Ελένη ή ο Αρκάδιος κατά την επιστροφή τους από την Ιερουσαλήμ. Έχει αποκαλυφθεί ωραίο ψηφιδωτό στο νότιο κλίτος παρόμοιο με ψηφιδωτά βασιλικών της Κω. Ο ναός καταστράφηκε στα μέσα του 6ου ειώνα από σεισμό και επισκευάστηκε άμεσα αλλά εγκαταλείφθηκε οριστικά τον 7ο αιώνα εξαιτίας των Αραβικών θαλάσσιων επιδρομών.
•Αγία Σοφία ή Ευαγγελίστρια(κοντά στο Χριστό της Ιερουσαλήμ, τέλη 5ου ή αρχές 6ου μ.Χ. αι ): Επιβλητικός τρίκοχος ναός που καταστράφηκε από τον σεισμό του 554μ.Χ. και επισκευάσθηκε στη συνέχεια. Εγκαταλείπεται οριστικά τον 7ο αιώνα, ενώ την Υστεροβυζαντινή περίοδο ανεγείρεται μπροστά από την αψίδα του Ιερού Βήματος παρεκκλήσιο ερειπωμένο σήμερα. Οι ανασκαφές δεν αποκάλυψαν πλήρως το ναό. Από τον εσωτερικό διάκοσμο σώζονται εντυπωσιακά πολύχρωμα ψηφιδωτά δαπέδου.
•Καστέλι(στην ομώνυμη περιοχή): Βυζαντινό φρούριο για τον έλεγχο της θάλασσας ανάμεσα στην Κάλυμνο και την Τέλενδο. Το φρούριο (σε χρήση μέχρι τον 9ο ή και τον 10ο αιώνα), σε εξαιρετική στρατηγική θέση, αξιοποιεί τη φυσική διαίρεση του υψώματος σε δύο ανισοϋψή επίπεδα, έτσι ώστε να αμύνεται σε επιθέσεις από στεριά και θάλασσα. Στο εξωτερικό τείχος ανοίγονται πύλες ενώ η παροχή νερού διασφαλίζεται από υδατοδεξαμενές.
•Κάστρο Χώρας ή Μεγάλο Κάστρο(τέλη 15ου αι.): Σε φυσικό ύψωμα 255μ με μια μοναδική πύλη εισόδου υψώνεται η καστροπολιτεία της Ιπποτοκρατίας στην παρούσα της μορφή, αν και η ανθρώπινη δραστηριότητα στο χώρο χρονολογείται από τα προϊστορικά χρόνια. Οι πρώτες οχυρώσεις χρονολογούνται κατά τον 11ο αιώνα. Το Κάστρο κατοικείται και στην διάρκεια της Τουρκοκρατίας (1513-1912) όμως από τα μέσα του 18ου αιώνα εκλείπουν οι κίνδυνοι και οι κάτοικοι χτίζουν σπίτια στην περιοχή της Χώρας. Η κατοίκησή του, έστω και περιορισμένη, συνεχίζεται μέχρι και τα μέσα του 19ου αιώνα. Στα εναπομείναντα αρχιτεκτονήματα, εκτός από αρκετά σπίτια, ξεχωρίζουν δύο μεγάλες υδατοδεξαμενές, μια πέτρινη γούρνα ελαιοτριβείου και τμήμα του πέτρινου κυλίνδρου σύνθλιψης της ελιάς. Μέσα στο Κάστρο διατηρούνται σε καλή κατάσταση 10 εκκλησάκια, τα περισσότερα αγιογραφημένα από τοπικό εργαστήριο.
•Πέρα Κάστρο ή Κάστρο της Χρυσοχεριάς(στο μέσο της διαδρομής μεταξύ Χώρας και Πόθιας): Ο χώρος βρίσκεται συνεχώς σε χρήση από τη Νεολιθική εποχή. Λόγω θέσης ηγεμονεύει από φυσικό ύψωμα τη Χώρα και την Πόθια. Στα χρόνια της Ιπποτοκρατίας, εξαιτίας των κλιμακούμενων τουρκικών επιθέσεων στα νησιά, ο διοικητής των νησιών Κω, Καλύμνου, Λέρου και Νισύρου, Ιππότης Fantino Quirini μετά τπό διαταγή του Μεγάλου Μάγιστρου Jean Bonpart de Lastic υποχρέωσε τους κατοίκους να χτίσουν ένα νέο, προσωπικό κάστρο. Αποτελείται από περιμετρικό τείχος, δύο κυκλικούς πύργους, δύο εισόδους, και ένα προτείχισμα. Στο εσωτερικό τα λίγα οικοδομήματα διατηρούνται σε καλή κατάσταση: Μία ορυκτή και κτιστή αποθήκη τροφών, δύο εκκλησάκια, το νεότερο του Αγίου Γεωργίου και το παλαιότερο της Παναγίας. Το Κάστρο εγκαταλείφθηκε οριστικά στα τέλη του 15ου αιώνα, εξαιτίας των αδιάκοπων επιδρομών των Τούρκων, επειδή λόγω του μικρού μεγέθους του δεν μπορούσε να ανταπεξέλθει στις ανάγκες του πληθυσμού και κυρίως επειδή το Μεγάλο Κάστρο της Χώρας ήταν έτοιμο στα 1495.
Τρεις πετρόχτιστοι ανεμόμυλοι (ΒΑ του Κάστρου) - Ορατοί από το λιμάνι, αποτελούν το "σήμα κατατεθέν" της Καλύμνου.
•Παλαιοχριστιανική νεκρόπολη(Τέλενδος, 500μ ΝΔ οικισμού Θολάρια): Παλαιοχριστιανικό νεκροταφείο από υπέργεια ταφικά οικοδομήματα από τα οποία σήμερα διατηρούνται εννιά.
•Παλαιοχριστιανικός οικισμός της Ρίνας(Βαθύ, λιμάνι Ρίνας): Πυκνός οργανωμένος οικισμός που άκμασε τον 5ο-6ο μ.Χ. αι. και πιθανώς εγκαταλείφθηκε εξαιτίας απανωτών Αραβικών επιδρομών. Περιλαμβάνει επτά παλαιοχριστιανικούς ναούς, αξιόλογες οικίες, και δεξαμενές (τοποθεσία Ελληνικά). Ο οικισμός επανατοποθετήθηκε τον 10ο αι., όπως φανερώνει η ανέγερση του ναϋδρίου της Κοίμησης της Θεοτόκου και του Αγίου Κηρύκου. Φαίνεται ότι σημειώθηκε αναγέννηση στην περιοχή, όπως μαρτυρούν οι πολλοί τοιχογραφημένοι βυζαντινοί ναοί.
•Σπήλαιο Στημενίων(Βαθύ): Με οπαίο στην κορυφή για φωτισμό και για είσοδο ανθρώπων. Γύρω από το σπήλαιο βρίσκεται διάσπαρτη παλαιοχριστιανική και βυζαντινή κεραμική, αρχαία λίθινα μέλη και ερείπια οικοδομημάτων.